De Stichting Toegepast Onderzoek Waterbeheer STOWA heeft een groot onderzoek uitgevoerd naar de schade die vissen kunnen oplopen bij het stroomafwaarts passeren van gemalen. Een aantal onderzochte gemaalpompen presteerde slecht. Ze veroorzaakten veel schade aan passerende (vooral grotere) vis. Maar er waren ook pompen en vijzels waar de meeste vissen ongeschonden doorheen zwommen. Dat laatste is goed nieuws, want waterschappen kunnen nu visvriendelijke pompen en vijzels kiezen als zij gemalen gaan renoveren of nieuw bouwen.
Stuwen passeren door vissen De laatste jaren neemt de belangstelling voor vis, het verbeteren van de visstand en vismigratie flink toe. Dat is mede te danken aan de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW). Het vispasseerbaar maken van stuwen en gemalen is een belangrijke maatregel om potentiële leef- en paaigebieden voor vis beter te ontsluiten en de visstand te verbeteren. Voordat stuwen en gemalen worden aangepast of vervangen, is het belangrijk inzicht te hebben in de exacte schade die de daarin aanwezige opvoerwerktuigen (pompen, vijzels e.d.) aan passerende vissen veroorzaken. Ook is het nodig te kijken welke visveilige alternatieven er zijn en hoe effectief die zijn.
Verbetering visstand De Nederlandse waterschappen zijn op dit druk ogenblik bezig om de visstand in hun gebied te verbeteren. De talloze stuwen en gemalen in ons land vormen echter een flinke barrière voor een ecologisch gezonde visstand. Ze belemmeren vissen om naar potentiële leef- en paaigebieden te zwemmen. Vissen kunnen beschadigd raken als ze door gemalen gezogen worden. STOWA wilde graag weten hoe ernstig die schade is, en of er verschillen bestaan tussen de diverse pompen en vijzels die waterschappen gebruiken in hun gemalen. Vandaar het onderzoek. Er werd onderzoek verricht bij 24 bestaande gemalen met diverse pompen en vijzels uiteenlopend in capaciteit. Daarnaast werden twee nieuwe pompen onderzocht in een proefopstelling. Er werd onderscheid gemaakt in lengteklasse (vis groter en kleiner dan 15 cm), visfamilie (alen, baarsachtigen en karperachtigen) en type schade (geen, licht, dood).
Visvriendelijke alternatieven bestaan Het onderzoek heeft duidelijk aangetoond dat er pompen en vijzels zijn die veel vissen veilig kunnen passeren. Voorbeelden zijn de zogenoemde faunapomp, de visvriendelijke Hidrostal, een visveilige axiaal (schroef)pomp en de AmarexKRT(D). Deze zijn goed inzetbaar als er relatief weinig water hoeft te worden verpompt (kleinere poldergemalen). Wanneer grotere capaciteiten zijn vereist, bieden vijzels in het algemeen - en aangepaste buisvijzels en De Witvijzels in het bijzonder - goede mogelijkheden met betrekking tot visveiligheid.
Gemalenwijzer
Op basis van de resultaten van het onderzoek heeft STOWA een speciale Gemalenwijzer op laten stellen die waterbeheerders kunnen gebruiken als zij gemalen gaan aanpassen, renoveren of vernieuwen. Het instrument helpt waterschappen bij de selectie van geschikte pompen of vijzels als gemalen renoveren of nieuw bouwen, waarin ook de mate van visvriendelijkheid wordt meegewogen. De Gemalenwijzer is te vinden op www.visvriendelijkgemaal.nl.
Meer informatie en rapporten over dit onderwerp zijn te vinden op de website van STOWA.
Bron: duurzaamnieuws.nl