Op veel plaatsen ziet het waterschap regelmatig een intensieve bloei van blauwalgen in het oppervlaktewater. Vaak drijft er in de zomer een blauwgroene drab langs de waterkant van meren en plassen, maar ook in stedelijke waterpartijen, waar de wind op staat. Dit zijn de zogenaamde drijflagen, die vol zitten met blauwalgen. Wat zijn dat nu precies, blauwalgen, en hoe komen ze in het water, hoe gevaarlijk is dat? En is er iets tegen te doen?
Blauwalgen
Blauwalgen zijn algen of wieren. Ze worden zo genoemd omdat ze allemaal een bepaalde kleurstof hebben, waardoor ze die blauwgroene kleur krijgen. Ze zijn behalve lastig ook heel belangrijk omdat ze zuurstof aanmaken. Ze komen overal voor in alle seizoenen en in alle wateren. Meestal merkt het waterschap daar niet veel van; de dichtheden zijn zo gering dat je ze met het blote oog niet kunt zien. Algen zijn microscopisch klein in de vorm van draden, bolletjes en losse cellen. Als er heel veel zijn noemen we dat 'bloei' van blauwalgen. Als er heel veel bloei optreedt dan zien we drijflagen verschijnen: een blauwgroene verfachtige drabbige substantie, die enorm kan gaan stinken bij het afsterven van de algen.
Groeien en bloeien Blauwalgen zijn altijd in alle wateren aanwezig. Er zijn een heleboel verschillende soorten, maar ze hebben gemeenschappelijk dat ze groeien en bloeien. Ze leven van fosfaten en stikstof, die ze uit het water kunnen halen. Daarnaast hebben ze licht en lucht nodig. Omdat in onze wateren meer dan voldoende fosfaten en stikstof aanwezig zijn, kunnen ze hier vaak onbeperkt groeien. In het vroege voorjaar, zodra de winterse kou uit het water is, begint dat al. In de zomermaanden gaan ze echt pieken. In het najaar met veel neerslag en wind verdwijnen ze weer.
Gevaarlijk
Blauwalgen kunnen stoffen in hun cellen aanmaken die giftig zijn voor mens en dier. Zeker in drijflagen kunnen deze gifstoffen aanwezig zijn. Is dat nu altijd gevaarlijk? Dat is niet helemaal met zekerheid te zeggen. Dezelfde soort blauwalg kan soms wel en soms geen gifstoffen aanmaken. En sommige soorten maken weer sterkere gifsoorten dan andere. In Wageningen doet men daar uitgebreid onderzoek naar. Voor de veiligheid controleert het waterschap op de zwemwaterlocaties altijd of er mogelijk giftige blauwalgen aanwezig zijn. En ze nemen het zekere voor het onzekere: bij aanwezigheid van blauwalgen geeft het waterschap altijd waarschuwingen af.
Is er iets tegen te doen?
Heel lastig! Omdat het waterschap in de meeste wateren veel fosfaten en stikstof hebben, is het heel lastig om blauwalgen te voorkomen. Natuurlijk proberen zij en anderen om allerlei maatregelen tegen blauwalgen te nemen, maar tot nu toe met weinig succes. Alleen als ze de bron, de fosfaten en stikstof, kunnen terugbrengen tot heel lage gehaltes verdwijnen de blauwalgen. Maar daar zit nu juist het probleem. We leven in een gebied waar veel fosfaat voorkomt in het oppervlaktewater; deels van nature en deels doordat ze dat zelf als mensen hebben ingebracht. En bij al heel lage hoeveelheden groeien de blauwalgen want stikstof kunnen ze ook voldoende uit de lucht halen. Door te pompen kunnen we de drijflagen verplaatsen of verdunnen; in ernstige gevallen ruimen we de drijflagen op door ze weg te zuigen.
Het weer
De invloed van het weer op de bloei van blauwalgen is heel belangrijk. Temperatuur en licht zijn de belangrijkste zaken waardoor blauwalgen kunnen groeien. Teveel zonlicht vinden ze vervelend, maar daar hebben ze iets op gevonden: ze dalen af naar een waterdiepte waar het licht beter voor ze is, om daarna weer op te stijgen als de zon minder is. Bij regen en veel wind worden de blauwalgen minder, zelfs drijflagen kunnen dan afnemen of verdwijnen. Dus een slechte zomer is ook slecht voor de blauwalgen.
Oppassen geblazen!
Het blijft oppassen met blauwalgen. Mensen kunnen de borden lezen bij zwemwater als daar voor blauwalgen wordt gewaarschuwd. Maar huisdieren niet. Dus let op bij het uitlaten van honden dat ze geen blauwalgen ophappen als ze drinken of zwemmen in de sloot. En blijf oplettend als kinderen in het water of aan de waterkant spelen. Kijk zelf ook altijd of er blauwalgen waarschuwingen zijn.
Meer info
Meer informatie over blauwalgen is te vinden op de website van de STOWA (http://www.stowa.nl) en op de website http://www.helpdeskwater.nl (zoeken op 'blauwalg' of 'cyanobacterie'). Meer specialistische informatie op de website van de Wageningen Universiteit.
Bron: HHNK