De laatste jaren kwamen er signalen dat de meervalpopulatie van de Westeinderplassen zou zijn gegroeid en dat deze zich verder zou hebben verspreid over de wijde omtrek. Voor Sportvisserij Nederland en het Hoogheemraadschap van Rijnland was dit aanleiding om samen nieuw onderzoek te doen. De uitkomsten daarvan zijn nu bekend en zonder meer interessant...
Onderzoek uit 2012 en 2013 wees nog uit dat de meervallen in de Westeinderplassen destijds erg honkvast waren. Ook bleek toen dat dat deze populatie uniek is omdat deze genetisch afweek van soortgenoten uit de Maas en Oude IJssel.
Inmiddels zijn we tien jaar verder. Om de huidige populatieomvang van dit plassengebied bij Aalsmeer te bepalen is eerder dit jaar een zogenaamd merk-terugvangonderzoek opgezet. Dit onderzoek is onlangs afgerond - klik hier voor het volledige rapport (PDF) - en hieronder lees je de belangrijkste uitkomsten.
Projectleider Emiel Derks (Sportvisserij Nederland) met een tijdens het onderzoek gevangen exemplaar.
PIT-tags
Voor het onderzoek zijn door beroepsvisser Theo Rekelhof – waarmee ook in 2012 en 2013 is samengewerkt – in de periode van half mei tot eind augustus weer de nodige meervallen gevangen met fuiken en repen. Deze vissen zijn door gekwalificeerde medewerkers van Sportvisserij Nederland voorzien van een PIT-tag (Passive Integrated Transponder).
Deze merkjes bevatten informatie waardoor de meervallen individueel herkenbaar zijn. Op basis van de verhouding tussen het aantal gemerkte en niet-gemerkte exemplaren die later zijn gevangen is vervolgens een schatting gemaakt van de omvang van de meervalpopulatie in de Westeinderplassen.
De ingebrachte PIT-tags bevatten informatie waardoor elke gemerkte meerval individueel herkenbaar is.
444 meervallen
Gedurende de onderzoeksperiode zijn in totaal 444 unieke meervallen tussen de 7 en 154 cm lengte gevangen, waarbij het zwaarste exemplaar 25 kilogram woog. Ruim 85% van de vissen werd gevangen in fuiken. Bij 429 exemplaren is een PIT-tag ingebracht en 28 daarvan zijn minimaal één keer teruggevangen. Daarnaast werden vier meervallen gevangen die in 2012 en 2013 al waren voorzien van een PIT-tag.
De lengte-frequentieverdeling van de tijdens dit onderzoek gevangen meervallen in de Westeinderplassen.
7 cm groei per jaar
Van de drie meervallen die in 2012 en 2013 tussen de 35 en 37 cm lang waren, bedraagt de gemiddelde groei 7 cm en bijna 800 gram per jaar. Dit is fors lager dan in de warmere, Zuid-Europese en West-Aziatische landen waar 10 tot 20 cm per jaar normaal is.
Hierbij geldt overigens: hoe ouder en groter de meerval, des te trager de groei. De meerval die in 2013 al 129 cm lang was, is daarna nog slechts 1,2 cm per jaar gegroeid. Op basis van de groeisnelheid van de andere drie meervallen wordt de leeftijd van het exemplaar van 140 cm geschat op 25-30 jaar.
Elke gevangen meerval is gescand op de aanwezigheid van een PIT-tag.
Ruim 3.200 vissen
Het totaal aantal meervallen in de Westeinderplassen dat groter is dan 25 cm wordt geschat op ruim 3.200 exemplaren. Dit zijn er ruim vier keer zoveel als tien jaar geleden. De lengte-frequentie verdeling van de populatie laat daarbij zien dat er een duidelijke piek zit tussen de 30 en 50 cm. Meervallen onder de 30 cm zijn nauwelijks gevangen, van exemplaren boven de 50 cm zijn van alle lengteklassen tot ruim over de 150 cm exemplaren aanwezig.
Dit alles duidt op een gezonde en natuurlijke opbouw van het bestand in de Westeinderplassen. Verder blijkt dat de meerval in Rijnland (nog) niet de reusachtige formaten van meer dan twee meter bereikt – die elders in ons land al wel zijn gevangen.
Beroepsvisser Theo Rekelhof ving in 2020 één meerval van 198 cm lengte, maar ook voor hem was dit vrij uitzonderlijk. Deze vis was namelijk bijna 30 cm groter dan zijn vorige ‘recordvis’.
Beroepsvisser Theo Rekelhof haalt een van de onderzoeksfuiken op.
Sportvisvangsten
Via citizen science zijn door Sportvisserij Nederland zoveel mogelijk meervalvangsten verzameld om ook de verspreiding van meerval over héél Rijnland in kaart te kunnen brengen. Na oproepen aan sportvissers zijn via www.meervalmeldpunt.nl 107 vangstmeldingen uit het gebied binnengekomen.
Ook de sportviscommunity MijnVISmaat leverde 64 vangsten in het werkgebied van Rijnland op. Verder heeft beroepsvisser Sjors van Veen dit jaar honderden meervallen van 15 tot 120 cm als bijvangst gevangen en deze genoteerd en doorgegeven. Dankzij al deze gegevens is duidelijk geworden dat de meerval niet enkel meer in de Westeinderplassen en aangrenzende Ringvaart van de Haarlemmermeerpolder voorkomt.
Op deze 'heatmap' is goed de verspreiding van de meerval over het gebied van Rijnland te zien.
Verspreiding
Siluris glanis heeft zich de afgelopen tien jaar verder verspreid over de boezemwateren in Rijnland: in de Braassemermeer, Kagerplassen en het zuidelijk deel van de Ringvaart wordt veelvuldig meerval aangetroffen. Verder duiken ook bij Haarlem (Molenplas), Amsterdam (Nieuwe Meer), Alphen aan den Rijn en Leiden steeds vaker meervallen op.
Opvallend is dat in de Ringvaart tussen Oude Wetering en Lisse zeer veel kleine exemplaren van 15-25 cm worden aangetroffen. Van alle vangstmeldingen zijn er twee (160 cm en 169 cm) groter dan de bij het merk-terugvangonderzoek gevangen meervallen.
Nadat de gevangen meervallen waren bijgekomen van de ingreep met de PIT-tag, werden deze weer vrijgelaten.
DNA-onderzoek
De hamvraag is of de verspreiding over Rijnland komt vanuit de Westeinder-populatie of dat meervallen ten dele dan wel grotendeels van elders het gebied zijn binnengekomen. Om deze vraag te kunnen beantwoorden is DNA-onderzoek nodig. Vooruitlopend hierop is bij 73 meervallen van de Westeinderplassen via een kleine vin-knip wat weefsel afgenomen zodat kan worden onderzocht hoe uniek de ‘Rijnland-populatie’ nog is.
Bij 73 exemplaren is een vinknipje gedaan om toekomstig DNA-onderzoek beter mogelijk te maken.
'Goede samenwerking'
Waldo von Faber is hoogheemraad bij Rijnland en zelf ook sportvisser. Hij is blij om te zien dat het aantal meervallen in het gebied van zijn hoogheemraadschap toeneemt. “Het is een fantastische sportvis en bovendien gaat het hier om een unieke populatie.” Over de samenwerking met Sportvisserij Nederland en beroepsvisser Rekelhof is hij zeer te spreken:
“De vangstmeldingen laten de betrokkenheid van onze sportvissers en inwoners duidelijk zien.” Rijnland werkt samen met verschillende organisaties – zoals stichting De Bovenlanden en Landschap NH – al jaren aan de verbetering van de waterkwaliteit en legt onder meer natuurvriendelijke oevers aan. Von Faber: “
Dit meervalonderzoek levert belangrijke informatie op over het effect van ons werk. Die kennis nemen we mee in onze plannen voor de toekomst.”
Hoogheemraad Waldo von Faber, hier links op de foto, assisteert bij het inbrengen van een PIT-tag.
Gestage opmars
De Europese meerval (Silurus glanis) was tot zo’n 25 jaar geleden zo goed als uitgestorven in Nederland. Enkel in de Westeinderplassen en de Ringvaart van de Haarlemmermeerpolder werden ze zo nu en dan nog aangetroffen. Sinds de eeuwwisseling is de meerval in ons land echter weer aan een gestage opmars bezig, vooral in de grote rivieren en aangetakte wateren.
-> Meer weten? Klik dan hier voor de online versie (PDF) van het volledige onderzoeksrapport.
Bron: Hét VISblad - december 2022